Jeden z najstarszych Instytutów naukowych utworzonych w Polsce o zasięgu ogólnopolskim. Instytut zajmuję się prowadzeniem badań budowy geologicznej kraju. Dzięki badaniom prowadzonym przez instytut doszło do odkrycia najważniejszych polskich złóż surowców mineralnych m.in. miedzi, srebra, siarki rodzimej, węgla kamiennego, węgla brunatnego, soli kamiennej, soli potasowych, rud żelaza, tytanu, wanadu, cynku, ołowiu. Zadaniem instytutu jest również kontrola stanu środowiska geologicznego i ostrzeżenia o zagrożeniach naturalnych.